Uchwyt tokarski to podstawowy składnik każdej tokarki, który służy on do mocowania obrabianych elementów. Mimo prostej budowy, posiada on wiele istotnych funkcji. Przede wszystkim musi zapewnić pewne i mocne uchwycenie detalu. Każdy luz, przy dużych obrotach wrzeciona tokarki będzie powodował bicie, które zwiększy odchyłki na toczonym elemencie.
Uchwyt dodatkowo powinien centrować zamocowany detal, aby zapewnić jego osiowe wykonanie i dokładność wymiarową. Materiał z którego wykonuje się uchwyty tokarskie powinien posiadać wytrzymałość na wysokim poziomie, aby uniknąć wszelkich odkształceń powodujących błędy obróbkowe.
Budowa i rodzaje uchwytów tokarskich
Uchwyt tokarski wykonany jest najczęściej z odkuwki stalowej lub żeliwnego odlewu. Zazwyczaj poddawany jest on dodatkowo hartowaniu, co zwiększa twardość i niweluje odkształcenia. Powierzchnie robocze się szlifuje się w celu osiągnięcia wysokiej dokładności wykonania. Dokładność mocowania elementów w uchwycie maleje wraz ze wzrostem jego wielkości. W przypadku małych uchwytów można uzyskać dokładności rzędu 0.01 mm, dla dużych odmian o średnicy powyżej 600 mm, jest to ponad 0.1 mm.
Jednym z najpopularniejszych typów jest uchwyt tokarski samocentrujący, który może posiadać od 2 do nawet 8 specjalnych szczęk w których mocowany jest obrabiany przedmiot. Korpus wykonany jest z wysokiej jakości stali, która zapewnia dużą sztywność oraz odporność na zużycie.
Zamontowane są na nim szczęki, które są hartowane oraz szlifowane. Dzięki tym zabiegom, zapewnia się dokładność bazowania obrabianych elementów oraz wysoką wytrzymałość. Uchwyt czteroszczękowy samocentrujący, posiada 4 szczęki ponumerowane od 1 do 4. Ich montaż powinien odbywać się zgodnie z numeracją, aby zapewnić poprawne osiowanie.
Dodatkowo zakres ząbków w tylnej części jest przesunięty między poszczególnymi numerami, aby tokarz podczas montażu miał dodatkową wskazówkę. W celu zastosowania wyższych prędkości obrotowych, uchwyt wyposażona w tarczę spiralną, która dodatkowo redukuje drgania. W tylnej części korpusu znajduje się tarcza zabierakowa, która stosowana jest jako mocowanie uchwytu tokarskiego do wrzeciona obrabiarki.
Przed przystąpieniem do właściwej obróbki z użyciem uchwytu tokarskiego, ważny jest jego poprawny montaż. Najważniejszymi elementami są szczęki, które będą fizycznie chwytać obrabiany element. Mocuje się je za pomocą specjalnego klucza dołączanego do zestawu. Podczas kręcenia spiralą należy sprawdzać rowek uchwytu do momentu w którym pojawi się charakterystyczny ząbek.
Kiedy się pojawi, należy lekko cofnąć spiralę i włożyć szczękę z oznaczeniem nr. 1. Kiedy zakręcimy ponownie kluczem, po jednym obrocie szczęka powinna już trzymać się korpusu. Następnie obracamy uchwyt i w dokładnie ten sam sposób mocuje się kolejne szczęki. W celu sprawdzenia poprawnego montażu, należy kręcić kluczem, aż do momentu zejścia się wszystkich szczęk do środka. Jeżeli nie zejdą się dokładnie w środku to znaczy, że montaż jest nie poprawny i należy go powtórzyć.
Szczęki w uchwytach tokarskich
Szczęki w uchwytach tokarskich ( zobacz tutaj ) posiadają specjalne stopnie, które służą do zmiany średnic służących do chwycenia danego elementu. Mówi się zatem, że szczęki mogą być prawe i lewe. Szczęki prawe stosuje się do pewnego zakresu średnic walcowych obrabianych elementów. Powyżej ich granicznej wielkości, można założyć szczęki lewe o większym zakresie średnic roboczych. Możemy również wyróżnić szczęki miękkie oraz twarde.
Zasada ogólna jest taka, że miękka odmiana stosowana jest do miękkich i twardych przedmiotów. Odmiana twarda zaś przeznaczona jest tylko i wyłącznie do twardych elementów i charakteryzuje się znacznie większą wytrzymałością oraz żywotnością. Szczękę miękką łatwo bowiem można odkształcić i jej dokładność wymiarową należy przywrócić poprzez jej przetoczenie.
Uchwyty tokarskie to przyrządy, które na ogół nie wymagają konserwacji. Warto jedynie czasami oczyścić je z pyłu i brudu oraz zaaplikować środek smarny na śruby szczęk, aby ułatwić ich sprawne odkręcanie.
